ҚАЛАЛЫҚ ЖӘНЕ АУЫЛДЫҚ ЕЛДI МЕКЕНДЕРДЕГI МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРIНIҢ ЖҰМЫСЫНЫҢ ӘЙЕЛДЕР ХАЛҚЫНЫҢ ЖАТЫР МОЙНЫ ОБЫРЫНА СКРИНИНГТIК ТЕКСЕРУДЕН ӨТУIНЕ ӘСЕРIН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Автор (лар): Жетписбаева И.А, Касымбекова Ф.Д, Миреева А.Э, Нурсеитова Л.А, Кадырбаева Г.К., Сармулдаева Ш.К, Глушкова Н.Е.

DOI: 10.34689/SH.2024.26.1.008

Ашу PDF түрінде жүктеу

Өзектілік. Дүние жүзінде жатыр мойны обыры (ЖМО) әйелдердің репродуктивті денсаулығына әсер ететін қатерлі ісіктердің ең көп таралған түрлерінің бірі болып табылады. Белсенді скрининг инвазивті жатыр мойны обырының жиілігін айтарлықтай төмендетеді. Дегенмен, скринингтік бағдарламалар тиісті жас топтарындағы халықтың 70% немесе одан да көп бөлігі қатысқанда ғана тиімді болады. Бұл халықтың скринингтік тексеруден өтуінің қажетті деңгейін талап етеді. Қазақстанда бұл көрсеткіш жатыр мойны обырының скринингі бойынша 48-50% құрайды. Әдебиеттердің шолуларына сүйене отырып, халықты қамтуды және жатыр мойны обырын скринингтік тексеруді ұстануды арттырудың көптеген тиімді тәсілдері бар, мысалы, скринингті ұйымдастыруға денсаулық сақтау қызметкерлерін оқыту және ынталандыру. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы скринингтік бағдарламаларының сәттілігі оларды жүргізуге қабілетті жеткілікті медициналық персоналдың болуына, сондай-ақ кейінгі диагностиканы, емдеуді және бақылауды жүзеге асыру мүмкіндігіне тікелей байланысты екенін растайды. Демек, медицина қызметкерлерінің жұмысы әйелдердің жатыр мойны обыры скринингін ынталылығына және скринингтік бағдарламалардың тиімділігіне тікелей әсер етеді.Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында жатыр мойны обырының скринингтік бағдарламасын енгізу мәселелерін зерттеген көптеген жұмыстар бар, бірақ медицина қызметкерлерінің жұмысының қалалық және ауылдық әйелдердің жатыр мойны обырының скринингінен өтуіне ықпалы туралы мәселе жеткілікті зерттелмеген. Зерттеудің мақсаты. Қалалық және ауылдағы әйелдердің жатыр мойны обырына скринингтік тексеруден өту ынталылығына медицина қызметкерлерінің жұмысының әсерін зерттеу. Материалдар мен әдістер. Зерттеуде кросс-секционалды әдіс қолданылды, қатысушылар саны Қазақстан Республикасының ауылдық және қалалық емханалық мекемелерінен 384 медицина қызметкері болды. Сауалнамаға қатысушылар денсаулық сақтау мекемесінің аумақтық орналасуына қарай (қала, ауыл) 2 негізгі топқа бөлінді. Дескриптивті талдау қолданылды. Топтар арасындағы салыстырулар Пирсонның Хи-квадрат критерийін қолдана отырып жүргізілді, байланыс күші Крамердің V критерийімен анықталды. Статистикалық маңыздылығын анықтау үшін α-қатенің сыни деңгейі 5% - ға тең қабылданды. Нәтижелер. Қатысушылардың еңбек өтілі: ауылдық медицина қызметкерлері арасында – 17,17 жыл, қалалықтар арасында – 14,3 жыл. Ауылдық медициналық мекемелерден келген респонденттердің пациенттерге ЖМҚО скринингінен өтуді ұсынбау ықтималдығы аз болды, орташа әсерлі қатынасы анықталды (V=0,2). Ауылдық мекемелерде науқастарды қабылдау уақытының шектелуі басты себеп болды (23,6%). Көбінесе қалалық медицина қызметкерлері: «Бұл менің міндетіме жатпайды, скринингке басқа бөлімше тартылған» (33,8%) деп жауап берді. Статистикалық маңызды айырмашылықтар болды (χ2=12,41, p<0,05). Қорытынды. Ауылдық медициналық ұйымдардың қызметкерлері скринингтік тексеруден өтуді ұсынбайды, бұл өз кезегінде ауыл әйелдерінің скринингке қатысты хабардарлығы мен ынтасының төмендігіне әсер етуі мүмкін.

Индира А. Жетписбаева1, https://orcid.org/0000-0002-9528-1196 Фатима Д. Касымбекова1, https://orcid.org/0000-0001-6440-5590 Алла Э. Миреева2, https://orcid.org/0009-0000-9272-197X Ляззат А. Нурсеитова2, https://orcid.org/0009-0009-4645-9945 Галия К. Кадырбаева3, https://orcid.org/0009-0007-0343-1059 Шолпан К. Сармулдаева4, https://orcid.org/ 0000-0003-2494-8333 Natalya E. Glushkova4, https://orcid.org/0000-0003-1400-8436 1 Қазақстандық медицина университеті «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі», Алматы қ., Қазақстан Республикасы. 2 «С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина Университеті» КеАҚ, «Жалпы дәрігерлік практика-2» кафедрасы, Алматы қ., Қазақстан Республикасы; 3 ШЖҚ «№ 29 Қалалық емхана» МКК, әйелдер кеңес үйінің меңгерушісі, Алматы қ., Қазақстан Республикасы; 4 Халықаралық бизнес университеті, «Халықаралық медицина факультетінің» кафедрасы, Алматы қ., Қазақстан Республикасы; 5 Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, «Эпидемиология, биостатистика және дәлелді медицина кафедрасы», Алматы қ., Қазақстан Республикасы;

1. Бекмухамбетов Е.Ж., Балмагамбетова С.К. Современные тенденции в области скрининга рака шейки матки // Онкология и радиология Казахстана. 2017. № 2(44). С. 30-33. 2. Жетписбаева И.А., Касымбекова Ф.Д., Миреева А.Э., Нурсеитова Л.А., Сармулдаева Ш.К., Глушкова Н.Е. Влияние работы медицинского персонала на приверженность к скринингу РШМ // Тезисы выступлений. XV Международный юбилейный конгресс КАРМ. Приложение к журналу «Репродуктивная медицина», 2023. N4, C.1-36. DOI: 10.37800/RM.4(S1).2023.1-36 3. Шалабекова М.Т., Кудайбергенова Т.А. Влияние программ популяционного скрининга на показатели рака репродуктивной системы // Вестник Алматинского государственного института усовершенствования врачей. 2018. №3. С. 67–75. 4. Abdul Rashid R.M., Mohamed M., Hamid Z.A., Dahlui M. Is the phone call the most effective method for recall in cervical cancer screening? Results from a randomised control trial // Asian Pac J Cancer Prev. 2013.14(10):5901-4. doi: 10.7314/apjcp.2013.14.10.5901. PMID: 24289597. 5. Arroyave A.M., Penaranda E.K., Lewis C.L. Organizational change: a way to increase colon, breast and cervical cancer screening in primary care practices // J Community Health. 2011 Apr. 36(2):281-8. doi: 10.1007/s10900-010-9309-7. PMID: 20835777. 6. Brouwers M.C., De Vito C., Bahirathan L., Carol A., Carroll J.C., Cotterchio M., Dobbins M., Lent B., Levitt C., Lewis N., McGregor S.E., Paszat L., Rand C., Wathen N. What implementation interventions increase cancer screening rates? A systematic review // Implement Sci. 2011 Sep 29. 6:111. doi: 10.1186/1748-5908-6-111. PMID: 21958556; PMCID: PMC3197548. 7. Clark C.R., Baril N., Kunicki M., Johnson N., Soukup J., Ferguson K., Lipsitz S., Bigby J. REACH 2010 Breast and Cervical Cancer Coalition. Addressing social determinants of health to improve access to early breast cancer detection: results of the Boston REACH 2010 Breast and Cervical Cancer Coalition Women's Health Demonstration Project // J Womens Health (Larchmt). 2009 May. 18(5):677-90. doi: 10.1089/jwh.2008.0972. PMID: 19445616. 8. Everett T., Bryant A., Griffin M.F., Martin-Hirsch P.P., Forbes C.A., Jepson R.G. Interventions targeted at women to encourage the uptake of cervical screening // Cochrane Database Syst Rev. 2011 May 11;2011(5):CD002834. doi: 10.1002/14651858.CD002834.pub2. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2021 Sep 6;9:CD002834. PMID: 21563135, PMCID: PMC4163962. 9. Gannon M., Dowling M. Increasing the uptake of cervical screening programs // Br J Nurs. 2008 Nov 13-26. 17(20):1280-4. doi: 10.12968/bjon.2008.17.20.31642. PMID: 19043332. 10. Han H.R., Song Y., Kim M., Hedlin H.K., Kim K., Ben Lee H., Roter D. Breast and Cervical Cancer Screening Literacy Among Korean American Women: A Community Health Worker-Led Intervention // Am J Public Health. 2017 Jan. 107(1):159-165. doi: 10.2105/AJPH.2016.303522. Epub 2016 Nov 17. PMID: 27854539. PMCID: PMC5308166. 11. Hendren S., Winters P., Humiston S., Idris A., Li S.X., Ford P., Specht R., Marcus S., Mendoza M., Fiscella K. Randomized, controlled trial of a multimodal intervention to improve cancer screening rates in a safety-net primary care practice // J Gen Intern Med. 2014 Jan. 29(1):41-9. doi: 10.1007/s11606-013-2506-1. Epub 2013 Jul 2. PMID: 23818159. PMCID: PMC3889982. 12. Holden D.J., Jonas D.E. et al. Systematic review: enhancing the use and quality of colorectal cancer screening. 2010. In: Database of Abstracts of Reviews of Effects (DARE): Quality-assessed Reviews [Internet]. York (UK): Centre for Reviews and Dissemination (UK); 1995-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK79086/ (accessed: 20.02.24) 13. Johnson C. E., Mues K. E., Mayne S. L., Kiblawi A.N. Cervical cancer screening among immigrants and ethnic minorities: a systematic review using the Health Belief Model // Journal of Lower Genital Tract Disease, 2010. 14(3), 232-241. doi: 10.1097/LGT.0b013e3181c4f8db 14. Lee S., Chen L., Ma G.X. Challenges and opportunities in building a sustainable community-engaged health research agenda: Lessons learned from the Health of the Asian Indian Population (HAIP) Study // Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 2009. 20(2 Suppl), 41-61. 15. Mac Laughlin K.L., Jacobson R.M., Radecki Breitkopf C., Wilson P.M., Jacobson D.J., Fan C., St Sauver J.L., Rutten L.J.F. Trends Over Time in Pap and Pap-HPV Cotesting for Cervical Cancer Screening // J Womens Health (Larchmt). 2019 Feb. 28(2):244-249. doi:10.1089/jwh.2018.7380. 16. Mader E.M., Fox C.H., Epling J.W., Noronha G.J., Swanger C.M., Wisniewski A.M., Vitale K., Norton A.L., Morley C.P. A Practice Facilitation and Academic Detailing Intervention Can Improve Cancer Screening Rates in Primary Care Safety Net Clinics // J Am Board Fam Med. 2016 Sep-Oct. 29(5):533-42. doi: 10.3122/jabfm.2016.05.160109. 17. Martinez-Gutierrez J., Jhingan E., Angulo A., Jimenez R., Thompson B., Coronado G.D. Cancer screening at a federally qualified health center: a qualitative study on organizational challenges in the era of the patient-centered medical home // J Immigr Minor Health. 2013 Oct. 15(5):993-1000. doi: 10.1007/s10903-012-9701-8. PMID: 22878911. PMCID: PMC3530661. 18. Peitzmeier S.M., Khullar K., Potter J. Effectiveness of four outreach modalities to patients overdue for cervical cancer screening in the primary care setting: a randomized trial // Cancer Causes Control. 2016 Sep. 27(9):1081-91. doi: 10.1007/s10552-016-0786-6. Epub 2016 Jul 22. PMID: 27447961. 19. Phillips C.E., Rothstein J.D., Beaver K., Sherman B.J., Freund K.M., Battaglia T.A. Patient navigation to increase mammography screening among inner city women // J Gen Intern Med. 2011 Feb. 26(2):123-9. doi: 10.1007/s11606-010-1527-2. Epub 2010 Oct 8. PMID: 20931294; PMCID: PMC3019333. 20. Rees I., Jones D., Chen H., Macleod U. Interventions to improve the uptake of cervical cancer screening among lower socioeconomic groups: A systematic review // Prev Med. 2018 Jun. 111:323-335. doi: 10.1016/j.ypmed.2017.11.019. Epub 2017 Dec 2. PMID: 29203349. 21. Sabatino S.A., Habarta N., Baron R.C., Coates R.J., Rimer B.K., Kerner J., Coughlin S.S., Kalra G.P., Chattopadhyay S. Task Force on Community Preventive Services. Interventions to increase recommendation and delivery of screening for breast, cervical, and colorectal cancers by healthcare providers systematic reviews of provider assessment and feedback and provider incentives // Am J Prev Med. 2008 Jul. 35(1 Suppl):S67-74. doi: 10.1016/j.amepre.2008.04.008. PMID: 18541190. 22. Shah S.K., Nakagawa M., Lieblong B.J. Examining aspects of successful community-based programs promoting cancer screening uptake to reduce cancer health disparity: A systematic review // Prev Med. 2020 Dec. 141:106242. doi: 10.1016/j.ypmed.2020.106242. Epub 2020 Aug 31. PMID: 32882299. PMCID: PMC7704699. 23. Smith A., Jones L. The impact of healthcare practitioners’ empathetic and communicative behaviors on female patients’ decisions regarding cervical cancer screening // Patient Education and Counseling, 2015. 98(9), 1065-1071. doi: 10.1016/j.pec.2015.05.020 24. Spadea T., Bellini S., Kunst A., Stirbu I., Costa G. The impact of interventions to improve attendance in female cancer screening among lower socioeconomic groups: a review // Prev Med. 2010 Apr. 50(4):159-64. doi: 10.1016/j.ypmed.2010.01.007. Epub 2010 Jan 20. PMID: 20093138. 25. Tseng D.S, Cox E., Plane M.B., Hla K.M. Efficacy of patient letter reminders on cervical cancer screening: a meta-analysis // J Gen Intern Med. 2001 Aug. 16(8):563-8. doi: 10.1046/j.1525-1497.2001.016008567.x. PMID: 11556935. PMCID: PMC1495254. 26. Wells K.J., Luque J.S., Miladinovic B., Vargas N., Asvat Y., Roetzheim R.G., Kumar A. Do community health worker interventions improve rates of screening mammography in the United States? A systematic review // Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2011 Aug. 20(8):1580-98. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-11-0276. Epub 2011 Jun 8. PMID: 21653645. PMCID: PMC3153589. 27. World Health Organization Screening for cervical cancer. Published 2020. Available from https://www.who.int/health-topics/cervical-cancer#tab=tab_1 (accessed: 20.02.24) 28. Zapka J., Taplin S.H., Ganz P., Grunfeld E., Sterba K. Multilevel factors affecting quality: examples from the cancer care continuum // J Natl Cancer Inst Monogr. 2012 May. 2012(44):11-9. doi: 10.1093/jncimonographs/lgs005. PMID: 22623591. PMCID: PMC3482973. References: [1-3] 1. Bekmuhambetov E.Zh., Balmagambetova S.K. Sovremennye tendentsii v oblasti skrininga raka sheiki matki [Current trends in cervical cancer screening]. Onkologiya i radiologiya Kazakhstana [Oncology and radiology of Kazakhstan]. 2017. № 2(44). pp. 30-33. [in Russian] 2. Zhetpisbaeva I.A., Kasymbekova F.D., Mireeva A.Je., Nurseitova L.A., Sarmuldaeva Sh.K., Glushkova N.E. Vliyanie raboty meditsinskogo personala na priverzhennost' k skriningu RShM [The impact of the work of medical staff on adherence to СС screening]. Tezisy vystuplenii. XV Mezhdunarodnyi yubileinyi kongress KARM. Prilozhenie k zhurnalu «Reproduktivnaya meditsina» [Abstracts of speeches. XV International Jubilee Congress of the Kazakhstan Association of Reproductive Medicine. Appendix to the journal "Reproductive Medicine"]. 2023. N4. pp.1-36. DOI: 10.37800/RM.4(S1).2023.1-36 [in Russian] 3. Shalabekova M.T., Kudajbergenova T.A. Vliyanie programm populyatsionnogo skrininga na pokazateli raka reproduktivnoi sistemy [The impact of population-based screening programs on reproductive system cancer rates]. Vestnik Almatinskogo gosudarstvennogo instituta usovershenstvovaniya vrachei [Bulletin of the Almaty State Institute of Advanced Medical Training]. 2018. №3. pp. 67–75. [in Russian]

Көрген адамдардың саны: 459

Түйенді сөздер: жатыр мойны обыры скринингі, ынталылық, ауылдық денсаулық сақтау, медицина қызметкерлері.

Мақалалар санаты: Біртума зерттеулер

Библиографиялық сілтемелер

Жетписбаева И. А., Касымбекова Ф. Д., Миреева А. Э., Нурсеитова Л. А., Кадырбаева Г.К., Сармулдаева Ш.К., Глушкова Н.Е. Қалалық және ауылдық елдi мекендердегi медицина қызметкерлерiнiң жұмысының әйелдер халқының жатыр мойны обырына скринингтiк тексеруден өтуiне әсерiн салыстырмалы талдау // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. 1 (Т.26). Б.61-70. doi 10.34689/SH.2024.26.1.008