ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТҰРҒЫНДАРЫНДА СҮТ БЕЗІ ҚАТЕРЛІ ІСІГІН СКРИНИНГТЕН ӨТУГЕ КЕДЕРГІЛЕР
Кіріспе. Сүт безі қатерлі ісігі денсаулық сақтаудың негізгі проблемаларының бірі және Қазақстан Республикасын қоса алғанда, бүкіл әлемдегі әйелдер арасында қатерлі ісіктен болатын өлімнің негізгі себептерінің бірі болып табылады. Ерте анықтау өлімді айтарлықтай төмендетеді, өйткені ерте анықталған сүт безі қатерлі ісігінің болжамы жақсы. Маммография және маммографиялық скринингтік нұсқаулар туралы білімнің болмауы немесе дұрыс білмеуі ұсыныстарды орындауға кедергі келтіруі мүмкін және сүт безі қатерлі ісігінің скринингі үшін маңызды кедергі болып табылады.
Зерттеу мақсаты: Шығыс Қазақстан облысының тұрғындарында сүт безі қатерлі ісігін скринингтен өтуге кедергілер анықтау.
Материалдар мен әдістер: Көлденең зерттеу Қазақстан Республикасының Шығыс Қазақстан облысында 767 әйел арасында жүргізілді. Статистикалық талдау StatTech V. 4.1.7 бағдарламасын қолдана отырып жүргізілді (әзірлеуші - "Статтех" ЖШҚ, Ресей). Көп өрісті кестелерін талдаудағы пайыздық үлестерді салыстыру Пирсонның хи-квадрат критерийі арқылы жүзеге асырылды. Айырмашылықтар p < 0,05 кезінде статистикалық маңызды болып саналды.
Нәтижелері: Зерттеу нәтижелері бойынша орта және жоғары білімі бар респонденттер ерте етеккір, қатты тәжірибе мен стресс, жиі түсік түсіру, темекі шегу, алкоголь (p=0,026) сияқты сүт безі қатерлі ісігінің қауіп факторлары туралы көбірек біледі. Ауылдық жерлердегі әйелдердің сүт безі қатерлі ісігінің қауіп факторлары (p = 0,027) және өзін-өзі тексеру дағдылары туралы хабардар болуы қалалық жерлердегі әйелдерден әлдеқайда төмен (p = 0,009). Сауалнама нәтижелері респонденттердің 33,0% - ы жасы бойынша және 28,8% - ы өз емханасының шақыруы бойынша сүт безі қатерлі ісігінің скринингінен өткенін көрсетті. Скринингтен өту үшін қажетті шарттармен респонденттердің 30,6% - ы скринингтің пайдасы туралы ақпарат қажет екенін, 24,3% - ы әйелдерге жұмыс орнынан босату қажет екенін және респонденттердің 13,4% - ы дәрігерлердің әйелдердің жұмыс орнына баруына жауап таңдағанын көрсетті.
Қорытынды: Осылайша, әйелдер әртүрлі деңгейлерде скринингтік маммографияға бір уақытта кедергілерге тап болады. Әйелдердің неліктен маммограммадан өткісі келмейтінін түсінуге тырысқанда, әр деңгейдегі кедергілерді, соның ішінде пациенттің өзі, оның әлеуметтік желісі және денсаулық сақтау инфрақұрылымы тудыратын кедергілерді бір уақытта ескеру қажет. Зерттеушілер скринингтік маммографияға кедергілерді анықтауда, сондай-ақ араласулар мен саясат арқылы осы кедергілерді жоюда маңызды рөл атқара алады.
Ерзат Н. Аймухамбетов1, https://orcid.org/0000-0002-9597-470X
Зайтуна А. Хисметова1, https://orcid.org/0000-0001-5937-3045
Назым С. Искакова1, https://orcid.org/0000-0001-5631-5499
Венера С. Рахметова2, https://orcid.org/0000 -0001-5721-6409
Камила М. Ахметова2, https://orcid.org/0009-0009-6257-4337
1 КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ., Қазақстан Республикасы;
2 КеАҚ «Астана медицина университеті», Астана қ., Қазақстан Республикасы.
1. Жолдыбай Ж.Ж., Жылкайдарова А.Ж., Жакенова Ж.К., Ткачева А.М., Хамзин А.Х., Талаева Ш.Ж., Соколенко Е.Г., Байпеисов Д.М. Руководство по проведению скрининга целевых групп женского населения на раннее выявление рака молочной железы и обеспечению его качества. Алматы, 2012. 135 c.
2. Холматова К.К., Горбатова М.А., Харькова О.А., Гржибовский А.М. Поперечные исследования: планирование, размер выборки, анализ данных. Экология человека. 2016. 2: 49–56.
3. Alshahrani M., Alhammam S.Y., AlMunyif H.A., Alwadei A.M., Alwadei A.M., Alzamanan S.S. et al. Knowledge, attitudes, and practices of breast cancer screening methods among female patients in primary healthcare centers in Najran, Saudi Arabia. J Cancer Educ. 2019. 34(6):1167–72.
4. American Cancer Society. Breast Cancer Facts and Figures 2009, 2010. Atlanta: Am Cancer Society, Inc. 2009. p. 28.
5. Breast Cancer Screening (PDQ®)–Health Professional Version. 2020 Retrieved July 03, 2020, from https://www.cancer.gov/types/breast/hp/breast-screening-pdq. (accessed November 4, 2023).
6. Clarke T.C., Endeshaw M., Duran D., Saraiya M. Breast cancer screening among women by nativity, birthplace, and length of time in the United States. Natl Health Stat Rep. 2019. (129):1–14.z.
7. Gesink D., Filsinger B., Mihic A., Norwood T., Sarai Racey C., Perez D. et al. Cancer screening barriers and facilitators for under and never screened populations: a mixed methods study. Cancer. 2016. 45:126–34.
8. Gotzsche P.C., Jorgensen K.J., Geisel J., Raghu M., Hooley R. Screening for breast cancer with mammography. Cochrane Database Syst Rev. 2013. 6. The role of ultrasound in breast cancer screening: the case for and against ultrasound. Semin Ultrasound CT MRI. 2018. 39(1):25–34. https://doi.org/10.1053/j.sult.2017.09.006.
9. Han L. Overview of strategies for cervical and breast cancer screening. Beijing Med J. 2014. 36:893–4. doi: 10.15932/j.0253-9713.2014. 11.002
10. Hubbard R.A., Kerlikowske K., Flowers C.I., Yankaskas B.C., Zhu W., Miglioretti D.L. Cumulative probability of false-positive recall or biopsy recommendation after 10 years of screening mammography: a cohort study. Obstet Gynecol Surv. 2012. 67(3):162–3.
11. Islam R., Bell R.J., Hossain M.B., Davis S.R. A major flaw in “awareness of breast cancer and barriers to breast screening uptake in Bangladesh: a population based survey”. Maturitas. 2016. 88 (September 2013):45.
12. Khazir Z., Morowatisharifabad M.A., Vaezi A., Enjezab B., Yari F., Fallahzadeh H. Perceived behavioral control in mammography: a qualitative study of Iranian women’s experiences. Int J Cancer Manag. 2019.12(8).
13. Landy R., Pesola F., Castanon A., Sasieni P. Impact of cervical screening on cervical cancer mortality: estimation using stage-specific results from a nested case-control study. Br J Cancer. 2016. 115:1140e6. doi: 10.1038/bjc.2016.290
14. Latest Global Cancer Data: Cancer Burden Rises to 19.3 Million New Cases and10.0 Million Cancer Deaths. 2020. Available online at: https://www.iarc.who.int/wp-content/uploads/2020/12/pr292_E.pdf (accessed July 26, 2021).
15. Majidi A., Majidi S., Salimzadeh S., Khazaee-Pool M., Sadjadi A., Salimzadeh H. et al. Cancer screening awareness and practice in a middle income country: a systematic review from Iran. Asian Pac J Cancer Prev. 2017. 18(12):3187–94.
16. Malhotra C., Bilger M., Liu J., Finkelstein E. Barriers to breast and cervical cancer screening in Singapore: a mixed methods analysis. Asian Pac J Cancer Prev. 2016. 17(8):3887–95.
17. Onitilo A.A., Liang H., Stankowski R.V., Engel J.M., Broton M., Doi S.A. et al. Geographical and seasonal barriers to mammography services and breast cancer stage at diagnosis. Rural Remote Health. 2014. 14(3):1–12
18. Sankaranarayanan R. Screening for cancer in low- and middleincome countries. Ann Glob Heal. 2014. 80:412–7.
19. Tabar L., Yen M.F., Vitak B., Chen H.H., Smith R.A., Duffy S.W. Mammographyservice screening and mortality in breast cancer patients: 20-year follow-up before and after introduction of screening. Lancet. 2003. 361:1405–10. doi: 10.1016/S0140-6736(03)13143-1
20. Tabár L., Vitak B., Chen T.H., Yen A.M., Cohen A., Tot T. et al. Swedish two-county trial: impact of mammographic screening on breast cancer mortality during Purpose : Methods: Results. Radiology. 2011. 260(3):658–63.
21. The National Health and Family Planning Commission of the People’s Republic of China. Rural Women “Two Cancers” Examination Project Management Plan. Available online at: http://www.nhfpc.gov.cn/zwgkzt/wsbysj/200906/41534.shtml (accessed November 6, 2018).
References (1-2):
1. Zholdybai Zh.Zh., Zhylkaidarova A.Zh., Zhakenova Zh.K., Tkacheva A.M., Hamzin A.Kh., Talaeva Sh.Zh., Sokolenko E.G., Baypeisov D.M. Rukovodstvo po provedeniyu skrininga tselevykh grupp zhenskogo naseleniya na rannee vyyavlenie raka molochnoi zhelezy i obespecheniyu ego kachestva [Guidelines for screening the breast and ensuring its quality]. Almaty, 2012. 135 p. [in Russian]
2. Kholmatova K.K., Gorbatova M.A., Kharkova O.A., Grjibovski A.M. Poperechnye issledovaniya: planirovanie, razmer vyborki, analiz dannykh [Cross-sectional studies: planning, sample size, data analysis]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2016. 2: 49–56. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 553
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Аймухамбетов Е.Н., Хисметова З.А., Искакова Н.С., Рахметова В.С., Ахметова К.М. Шығыс Қазақстан облысының тұрғындарында сүт безі қатерлі ісігін скринингтен өтуге кедергілер // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. Т.26 (2). Б. 68-75. doi 10.34689/SH.2024.26.2.009Ұқсас жариялымдар:
МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТТЕРДІҢ ПРОФЕССОРЛЫҚ-ОҚЫТУШЫЛЫҚ ҚҰРАМЫ АРАСЫНДА DEPRESSION ANXIETY STRESS SCALE (DASS-21) САУАЛНАМАСЫНЫҢ ҚАЗАҚША НҰСҚАСЫН ВАЛИДИЗАЦИЯЛАУ: ПИЛОТТЫҚ ЗЕРТТЕУ
АУРУХАНАЛАРДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ЕНГІЗУ: МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАННЫҢ ХАБАРДАРЛЫҒЫ
ЖОҒАРЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ БЕЙІМДЕЛУ ОРТАСЫН ҚҰРУ ЖАҒДАЙЫНДА ПСИХОМЕТРИЯЛЫҚ ТЕСТІЛЕУДІҢ БОЛЖАМДЫҚ МӘНІ
КОМПЬЮТЕРЛІК БАҒДАРЛАМА АРҚЫЛЫ НАҚТЫ ТАМАҚТАНУДЫ БАҒАЛАУ МҮМКІНДІКТЕРІ
АБАЙ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ХАЛЫҚ АРАСЫНДА СҮЙЕКТІҢ МИНЕРАЛДЫ ТЫҒЫЗДЫҒЫН АНЫҚТАУ БОЙЫНША ЗЕРТТЕУ ЖҮРГІЗУДІҢ БАСТАЛУЫ ЖАЙЫНДА