Ғылым және денсаулық сақтау

Кіріспе. Әдеби мәліметтерге сәйкес, иондағыш сәуле әсеріне душар болғандардың көптеген бүліндіргіш салдарымен қоса асқазан–ішек жолдарына да ерекше мән бөлінеді. Хиросима мен Нагасакидағы атомдық бомбалаудың салдарын зерттеген жапон ғалымдарының еңбектеріндегі нейтронды–белсенді Марганец–56 (⁵⁶Mn) рaдионуклидінің басым рөлі заманауи жағдайда да қызығушылық арттырады.

Зерттеу мақсаты. γ– мен нейтронды сәуле әсеріне ұшыраған егеуқұйрықтардың жіңішке ішегіндегі микроскопиялық өзгерістерді зерттеу.

Материалдар мен әдістер. Тәжірибе жүзінде «Вистар» тұқымды 220–330 гр салмағы бар аталық және аналық жынысты 36 егеуқұйрық пайдаланылған. 4 топқа іріктеу жүргізілді: 1) ⁵⁶Mn, яғни 100 мг MnО₂ ұнтағын «Байкал–1» атом реакторы арқылы 4×10¹⁴ н/cм² нейтрон флюенсінде нейтрондық белсендіру жүзінде алынған элемент; 2) бейрадиоактивті MnО₂; 3) ⁶⁰Cо γ–сәулелер; 4) бақылау тобы. Жануарларға сәулелеуден кейін 3–ші, 14–ші және 60–шы тәуліктерде некропсия жүргізу барысында жіңішке ішегін алып, 10 %–тік формалинде фиксацияладық. Тін фрагменттерін парафинге құйып, қалыңдығы 4 мкм көлденең сериялық кесінділер дайындап, әрі қарай гематоксилин мен эозинмен (H&Е) боядық. Апоптозға арнайы бояуды AрорTag арқылы жүзеге асырдық. Топтар арасындағы сынамаларды Стьюденттің t–өлшемі бойынша бағаладық.

Нәтижелер. Тәжірибелік жануарлардың жіңішке ішегіндегі митоздық жасушалар саны γ– мен нейтрондық сәулелеуден кейін 60–шы тәулікте жоғарлағаны анықталған. Нейтронды–белсенді ⁵⁶Mn–тің гистологиялық талдауына сай зерттелген ағзадағы апоптоздың жоғары деңгейі тіркелген. Апоптоз ДНҚ тізбегі бүлінуінің белгісі ретінде 14–ші тәулікте аңғарылған жасушалар зақымдануымен байланысты болған.

Қорытынды. Сонымен, егеуқұйрықтардың жіңішке ішігіне ⁵⁶Mn әсері апоптоз белсенуімен расталатын сәулелену қаупінің жоғары деңгейін көрсетті.